Walentyna Janta-Połczyńska w 1959 roku,

ze zbiorów Michała Folegi

Walentyna Janta-Połczyńska de domo Stocker, primo voto Pacewicz, urodziła się 1 lutego 1913 roku we Lwowie, jako córka Karoliny Kochanowskiej i Ludwika Stockera. Pochodziła
z rodziny przemysłowo-uniwersyteckiej. Dziad jej Anglik ożeniony z Marią Kwiecieńską był jednym z pionierów przemysłu naftowego w Małopolsce, matka Pani Walentyny była córką Cyryla Kochanowskiego - profesora leśnictwa na Uniwersytecie Lwowskim.

W 1938 roku, jako młoda dziewczyna, zdecydowała się wyjechać do Londynu, aby pobierać naukę w znanej i prestiżowej szkole sekretarek. Z chwilą wybuchu II wojny światowej otrzymała propozycję pracy w sekretariacie Premiera i Naczelnego Wodza generała Władysława Sikorskiego, który po kapitulacji Francji przedostał się z rządem do Anglii. Wspominała go, jako człowieka serdecznego, ujmującego, delikatnego i cierpliwego. Pisała dyktowane osobiście przez Sikorskiego tajne listy i notatki. Stała się dla Sikorskiego osobą najwyższego zaufania, osobistą tłumaczką, organizowała pracę Sekretariatu Premiera oraz uczestniczyła w wielu najważniejszych spotkaniach – w tym z brytyjskim premierem Winstonem Churchilem.

W dniu 24 października 1940 roku poślubiła oficera Polskiej Marynarki Wojennej – komandora Wilhelma Pacewicza, jednakże krótko po wojnie małżeństwo zakończyło się rozwodem.

Była pomysłodawczynią nazwy oraz spikerką tajnej polskiej radiostacji „Świt” nadającej spod Londynu na tereny okupowanej Polski.

To jej w 1943 roku gen. Władysław Sikorski powierzył spisywanie tajnych raportów Jana Karskiego. Była bardzo ceniona przez członków rządu i aliantów z racji swej inteligencji, błyskotliwości i doskonałej znajomości języka angielskiego. Brała udział w przygotowywaniu pogrzebu Władysława Sikorskiego. Szczególnie blisko zaprzyjaźniona była z Józefem Retingerem – jednym z ojców Wspólnoty Europejskiej, o którym opowiadała zabawne i nieznane historie. W tym czasie poznała również swojego przyszłego męża Aleksandra Janta-Połczyńskiego, który wydostając się z niewoli niemieckiej dotarł do Londynu. Znajomość zaaranżowana została przez wspominanego Józefa Retingera oraz artystę Feliksa Topolskiego.

Po wojnie w latach 1945-1946 pracowała we Franfurkcie nad Menem, jako tłumacz
w dowództwie wojsk amerykańskich w okupowanej części Niemiec. Pomagała tam uwolnionym polskim jeńcom oraz więźniom obozów koncentracyjnych. Wtedy też dowiedziała się, że Jej siostra Krystyna Dzierżanowska zginęła z 8-letnim synem Jackiem
w Powstaniu Warszawskim. Powstałemu w 2004 roku Muzeum Powstania Warszawskiego ofiarowała listy oraz fotografie swojej siostry.

W 1946 roku wraz z matką powróciła do Anglii, a w 1947 roku obie wyemigrowały do USA, zamieszkując w Nowym Jorku, gdzie ponownie spotkała się z Janta-Połczyńskim.

W dniu 17 września 1949 roku w Warszawie - leżącej niedaleko Buffalo - poślubiła pochodzącego z Poznania, Aleksandra Janta-Połczyńskiego – pisarza, poetę i podróżnika, z którym przeżyła wspólnie 25 lat. Była największym wsparciem i przyjacielem męża w trudnych dla niego chwilach. Tuż po ślubie zamieszkali w Buffalo, gdzie mąż pełnił funkcję Prezesa Polskich Klubów Kulturalnych.

W 1955 roku Jantowie przeprowadzili się ponownie do Nowego Jorku, gdzie Pani Walentyna otrzymała pracę, jako sekretarka w przedstawicielstwie Iraku przy ONZ.

W 1959 roku Janta-Połczyńscy kupili dom w Elmhurst – dzielnicy Nowego Jorku, który stał się centrum spotkań i wymiany myśli wielu polskich twórców i naukowców. Gościli u nich Zbigniew Herbert, noblista Czesław Miłosz, Antoni Słonimski, Marek Hłasko, Wacław Iwaniuk, Tymon Terlecki, czy mieszkający po sąsiedzku Kazimierz Wierzyński. Wspólnie
z mężem zajęła się prowadzeniem antykwariatu o tematyce słowiańskiej, którego działalność kontynuowała także po śmierci Aleksandra. Pomagała mu w odnajdywaniu cennych poloników i przekazywaniu ich do Polski. Angażowała się w wiele działań społecznych oraz kulturalnych, w tym w powrót do kraju Skarbów Wawelskich. Wspomagała działalność Instytutu Piłsudskiego, czy Fundacji Kościuszkowskiej w Nowym Jorku.

W 1963 roku włączyła się aktywnie w sprowadzenie do USA grupy najbardziej skrzywdzonych 35 kobiet, tzw. „królików doświadczalnych”’ obozu w Ravensbruck. Podczas pobytu więźniarek w Stanach Zjednoczonych Jantowie pełnili funkcję tłumaczy, organizowali spotkania towarzyskie oraz odpowiadali za prawidłową opiekę nad kobietami.

Wspólnie z mężem byli wielkimi miłośnikami zwierząt – w ich domu w Nowym Jorku oraz w letnim nadmorskim domku w Hampton Bays - schronienie znalazły wiewiórki, szpak Pietrek, ukochany jamnik Smyk, czy koty Feliks i Toto.

To Jej – Niezawodnemu Sprzymierzeńcowi każdej z prób jakie niosło życie - Aleksander Janta-Połczyński zadedykował ostatnią swoją książkę „Nowe odkrycie Ameryki”.

Po śmierci męża jego cenne zbiory, w tym stare polskie mapy, rękopisy, starodruki przekazała Bibliotece Narodowej. Wydała także kilka książek Aleksandra Janty, których nie zdążył wydać przed śmiercią. Od 1995 roku wspierała nieustannie Polską Szkołę Dokształcającą imienia Aleksandra Janty-Połczyńskiego. Niezmiernie cieszyła Ją każda inicjatywa podjęta w celu przybliżenia pamięci i twórczości Jej męża.

W 2011 roku została odznaczona odznaką honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej” przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

W dniu 1 lutego 2013 roku obchodziła wspaniały jubileusz swoich setnych urodzin, na uroczystość tę przybyło liczne grono przyjaciół i oddanych Jej ludzi, w tym konsul generalna RP Ewa Junczyk-Ziomecka, która w swoim przemówieniu podkreśliła, że „Pani życiorys jest wzorem patriotyzmu, humanizmu i aktywnej postawy bez względu na okoliczności. Jest
i będzie wzorem dla wszystkich, a szczególnie młodych pokoleń”.

11 listopada 2013 roku Walentyna Janta-Połczyńska odznaczona została przez Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego Krzyżem Oficerskim Orderu Zasługi RP. Odbierając nagrodę podkreśliła, że przyjmuje ją przede wszystkim w imieniu swojego męża Aleksandra Janty-Połczyńskiego. W 2016 roku została pierwszą laureatką Nagrody Specjalnej Orła Jana Karskiego, którą wręczyła senator RP Anna Maria Anders. Została pośmiertnie odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Zasługi RP przez Prezydenta Andrzeja Dudę.

Zmarła 02 kwietnia 2020 r. w nowojorskim szpitalu na Forest Hills. Miała 107 lat.

Opracował: Michał Folega

Walentyna i Aleksander Janta-Połczyńscy, lata 60 XX w.,

ze zbiorów Michała Folegi