Dora Mukułowska.
Zdjęcie ze zbiorów rodzinnych.

Teodora Aniela Maria (Dora) Mukułowska urodziła się 27 września 1880 roku w Kowalewie k. Pleszewa, w rodzinie szlacheckiej. Była córką Marii z Wilkowoyskich oraz Leona Mukułowskiego – posła na Sejm Pruski w Berlinie i zasłużonego działacza społecznego. Posiadała siódemkę rodzeństwa.

Akt urodzenia Dory Mukułowskiej.
Archiwum Państwowe w Kaliszu. Urząd Stanu Cywilnego Pleszew - obwód wiejski, sygn.: 19.

Dora swe dzieciństwo spędziła w Kowalewie, jednakże w 1891 roku, gdy jej ojciec zdecydował się na sprzedaż rozległego majątku, cała rodzina przeprowadziła się do Poznania. Teodora pobierała naukę we Wrocławiu. Początkowo w tamtejszym Gimnazjum Urszulanek, a następnie w Państwowej Szkole Zdobniczej. W 1909 r. powróciła do Poznania, lecz w roku kolejnym ponownie wyjechała, tym razem do Paryża. W tym okresie studiowała w prywatnych pracowniach malarskich w Wiedniu i École nationale supérieure des beaux-arts w Paryżu. Po ukończeniu szkół w 1911 roku, wróciła do kraju i już na stałe zamieszkała w Poznaniu.

Karta meldunkowa rodziny Mukułowskich. Dora została wpisana pod pozycją 3.
Archiwum Państwowe w Poznaniu. Akta miasta Poznania, sygn.: 14837.

Teodora była znaną i cenioną malarką, włączającą się w artystyczne życie miasta. Była związana z m.in. Stowarzyszeniem Artystów, Kołem Artystów Wielkopolskich oraz Kołem Artystek Polskich i Wielkopolskim Zawodowym Związkiem Artystów Malarzy i Rzeźbiarzy. Swe obrazy wystawiała w Towarzystwie Sztuk Pięknych, ponadto, prowadziła pracownię zabawkarską oraz opracowywała ilustracje do książek. Jej dzieła można było podziwiać również w Paryżu, Krakowie, Warszawie i Lwowie. Dość pokaźną kolekcję jej obrazów zgromadził w swym dworze w Czerniaku kuzyn Dory, Stanisław Mukułowski.
Teodora Mukułowska specjalizowała się w malarstwie olejnym, głównie w portretach, martwych naturach i krajobrazach. Jednym z jej najbardziej znanych obrazów jest „Portret Marii Goreckiej” – córki Adama Mickiewicza. Za swoją twórczość była wielokrotnie nagradzana, m.in. otrzymała srebrny medal w Salonie Paryskim w 1912 r. oraz szereg wyróżnień w konkursach organizowanych przez Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Poznaniu.

Dora Mukułowska.
Zdjęcie ze zbiorów rodzinnych.

Dora była aktywną działaczką społeczną i patriotyczną. Jeszcze podczas pobytu we Wrocławiu, uczyła dzieci robotników czytania i pisania po polsku. W latach 1911-1912 była nauczycielką w tajnej szkole polskiej, która powstała przy kościele parafialnym pw. Matki Boskiej na Łazarzu. Wykazała się także czynną postawą podczas powstania wielkopolskiego. Już w listopadzie 1918 r., podjęła pracę w utworzonym i prowadzonym przez wielkopolskie ziemianki „Ognisku dla Żołnierzy Polskich”, zwanym też „Stacją PCK”, która oferowała pomoc dla Polaków wracających z frontów I wojny światowej oraz potrzebującej ludności cywilnej. Pod koniec grudnia 1918 r., placówka zorganizowała kuchnię polową, dostarczającą ciepłe posiłki do stanowisk powstańczych. Dora Mukułowska w ramach Ogniska założyła sekcję poczty polowej i szpitalnictwo Polskiego Czerwonego Krzyża. Pracowała jako urzędniczka poczty polowej przy Dowództwie Frontu Wielkopolskiego, a także w Szpitalu Chirurgicznym nr 3 oraz szpitalu PCK dla zakaźnie chorych. Z oddaniem zbierała dary i fundusze dla osób wymagających pomocy. Wszystko to świadczyła zupełnie nieodpłatnie, przekonana o potrzebie włączenia się do wspólnego dzieła jakim było odzyskanie niepodległości.

Sala obrad Polskiego Sejmu Dzielnicowego w Poznaniu, jej wystrój był projektem Dory Mukułowskiej.
Dziennik Polskiego Sejmu Dzielnicowego w Poznaniu, w grudniu 1918, Poznań 1918, s. 33.

Mukułowska zaangażowała się w zryw narodowy, również poprzez własny talent artystyczny. W 1918 r., zaplanowała wystrój sali obrad Polskiego Sejmu Dzielnicowego, obradującego w dniach 3-5 grudnia oraz opracowała pieczęć dla powołanej wówczas Naczelnej Rady Ludowej. Zaprojektowała także sztandar dla 2. Pułku Ułanów Wielkopolskich, który został wręczony w listopadzie 1919 r. na placu Wolności w Poznaniu. Dora znalazła się w składzie Komitetu Fundacji Sztandaru, wyłonionym przez Koło Ziemianek Wielkopolskich – fundatora sztandaru. W swych projektach artystka wykorzystywała symbole związane i kojarzące się z polską tradycją i kulturą. Poprzez umieszczanie białego orła w koronie, przekazywała ideę suwerenności ojczyzny.

Sztandar 2 (16) Pułku Ułanów Wielkopolskich. Znajduje się w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.
Koło Przyjaciół 16/2 Pułku Ułanów Wielkopolskich im. gen. dyw. Gustawa Orlicz - Dreszera.

Za swoje zasługi w czasie powstania wielkopolskiego, Dora Mukułowska została odznaczona pamiątkowym krzyżem „Zasłudze obywatelskiej” Rady Ludowej Miasta Poznania – przyznawanym osobom cywilnym, „za czyny poświęcenia dla dobra miasta Poznania w końcu grudnia 1918 i w styczniu 1919 r.”. Za swojego życia otrzymała jeszcze inne odznaczenia, jak: Srebrny Krzyż Zasługi, odznakę Honorową za Walkę o Szkołę Polską, Medal PCK, a także Medal za Wojnę 1918–1921.
Drastyczną przerwą dla jej pracy był wybuch II wojny światowej. W 1939 r. znalazła się w niemieckim obozie przesiedleńczym, gdzie mieszkańcy przetrzymywani byli w trudnych warunkach, w ciasnych i niedostatecznie ogrzewanych barakach przy ul. Bałtyckiej. Na przełomie listopada i grudnia 1939 r., wraz z siostrą Walą i bratem Władkiem, została wywieziona do Ostrowca Świętokrzyskiego.
Po wojnie wróciła do Poznania i rozpoczęła pracę w Gimnazjum Dąbrówki jako nauczycielka rysunku. Otworzyła także pracownię przy Izbie Przemysłowo-Handlowej, gdzie zajęła się wytwórstwem zabawek. Zmarła 25 października 1946 roku.

Dora Mukułowska.
Zdjęcie ze zbiorów rodzinnych.

Opracowano na podstawie artykułu Katarzyny Podczaskiej: Dora Mukułowska (1880-1946). Artystka zaangażowana oraz książki Hanny Mukułowskiej-Au: Spacerem przez pokolenia. Motty'owie, Sławscy, Mukułowscy.