Heliodor Święcicki urodził się 3 lipca 1854 r. w Poznaniu. Był drugim w kolejności, a jednym z sześciorga dzieci lekarza śremskiego Tadeusza Święcickiego, pochodzącego z Oczkowic, i Doroty z Korytowskich z Goszczanowa.

Lata dziecięce i młodzieńcze spędził w Śremie, gdzie ukończył szkołę powszechną oraz gimnazjum klasyczne. Podczas nauki w gimnazjum śremskim należał do koła filomackiego, nazwanego kółkiem marianów, które później weszło w skład Towarzystwa Tomasza Zana. Zebrania kółka marianów odbywały się w mieszkaniach prywatnych, między innymi także i u Święcickich. W roku 1872, gdy był jeszcze uczniem gimnazjum, stracił oboje rodziców, przeżył także śmierć kilkorga spośród rodzeństwa. Młodym Heliodorem i jego najmłodszą siostrą Wandą zaopiekowała się wówczas rodzina Leopoldostwa Karpińskich, sąsiadów i przyjaciół Święcickich.

Po ukończeniu z wyróżnieniem gimnazjum śremskiego w 1873 r., idąc śladami swojego zmarłego ojca, udał się na studia medyczne do Wrocławia. Podczas studiów lekarskich (w latach 1873–1977) korzystał prawdopodobnie z pomocy materialnej swojego szwagra, profesora chirurgii Hermanna E. Fischera. Miał znakomitych nauczycieli; do grona wykładających na Uniwersytecie Wrocławskim należeli uczeni, tacy jak: A.B. Biermer, J. Cohnheim, R. Förster, H. Haeser, R.O. Heidenhain, O. Spiegelberg. Podczas studiów udzielał się bardzo czynnie w pracach Towarzystwa Literacko-Słowiańskiego, grupującego Polaków studiujących we Wrocławiu; przez kilka lat był członkiem zarządu Sekcji Lekarskiej tego Towarzystwa. Z okazji otwarcia Teatru Polskiego w Poznaniu w 1875 r. zorganizował wyjazd studentów polskich z Wrocławia na tę uroczystość, a także specjalne spotkanie poświęcone temu wydarzeniu w samym Wrocławiu. Dokształcał się w różnych dziedzinach wiedzy humanistycznej. Jako student medycyny wyróżniał się w nauce i dosyć wcześnie zabrał się do samodzielnej pracy naukowej. Pierwszą zachętą do tej pracy były ogłoszone przez Wydział Lekarski w Uniwersytecie Wrocławskim tak zwane „tematy do prac konkursowych”. Gdy minął termin ich złożenia i gdy przystąpiono do ich oceny, po otwarciu kopert z nazwiskami autorów okazało się, że autorem dwóch nagrodzonych prac: jednej eksperymentalnej z dziedziny fizjologii, a drugiej z historii medycyny jest młody, 21-letni student Polak – Heliodor Święcicki. Praca eksperymentalna, zatytułowana Untersuchungen über die Bildung und Ausscheidung des Pepsins bei den Batrachiern (O tworzeniu się pepsyny u żab), została w 1876 r. opublikowana w poważnym czasopiśmie naukowym „Pflügers Archiv für Physiologie”. Drugą pracę, z dziedziny historii medycyny, traktującą o pielęgnowaniu i chorobach dzieci w starożytności i wczesnym średniowieczu, opracował Święcicki na podstawie pism Hipokratesa, Galena, Soranusa, Oribasiusa i Pawła z Eginy. Pierwsza część tej pracy, zatytułowana Zusammenstellung und Erläuterung der bei den griechischen Aertzten, namentlich bei Hippocrates, Galen, Soranus und Oribasius sich findenden Angaben über die Pflege der Kinder und ihre Krankenheiten (1876) została przyjęta jako dysertacja doktorska – promotorem był prof. H.E. Fischer. Na podstawie literatury niemieckiej i francuskiej oraz licznych oryginalnych dzieł greckich i łacińskich drukowanych w XVI i XVII wieku w sposób wnikliwy i krytyczny nakreślił historię pielęgnowania dzieci w starożytnej Grecji, dodając interesujący przyczynek do historii pediatrii. Mimo tak znakomitego początku do badań o tej tematyce nigdy już nie powrócił.

Studia medyczne ukończył Święcicki w ciągu zaledwie trzech lat i czterech miesięcy, a nadto jeszcze podczas studiów musiał odbyć półroczną służbę wojskową (w ostatnim kwartale 1875 i w pierwszym kwartale 1876 r.). Tytuł doktora otrzymał w dniu 1 sierpnia 1877 r., wraz z dyplomem lekarza medycyny i chirurgii. Następnie po odbyciu obowiązkowej praktyki szpitalnej w dniu 20 czerwca 1878 r. w Dreźnie złożył z wynikiem celującym obowiązujący wówczas tzw. krajowy egzamin lekarski. Miał już wyraźnie wytyczone cele życiowe, nakreślone bardzo idealistycznie z pozycji młodego lekarza: „rozwój życia społecznego uczy nas, że człowiek jest na to przeznaczony, aby stał się pożytecznym dla drugich […] poza pracą jest jeszcze widok nędzy bliźnich i pragnienie stania się pożytecznym wskazuje nam obowiązek troski o nich, ich codzienne sprawy, okazywania im życzliwości, bez których pomimo obowiązkowości w pracy zawodowej, człowiek zbyt ciasno i jednostronnie pojmuje swoje zadania”. Tym celom pozostał wierny do końca swojego życia.

Po otrzymaniu dyplomów lekarskiego i doktorskiego zamieszkał w Poznaniu przy ul. Św. Marcin 12 w styczniu 1878 r. i rozpoczął praktykę, najpierw jako lekarz chorób dziecięcych. W tymże roku kilkakrotnie wyjeżdżał z Poznania w celu odbycia dalszych studiów i praktyk naukowych w zakładach fizjologii u prof. H. Kroneckera w Berlinie, a następnie u prof. C. Ludwiga w Lipsku. Od listopada 1878 r. rozpoczął kilkumiesięczną praktykę w Berlinie jako asystent w klinice ginekologiczno-położniczej tamtejszego uniwersytetu. Przy okazji uczestniczył w uniwersyteckich seminariach filozoficznych.

3 kwietnia 1879 r. wrócił do Poznania i podjął pracę w Zakładzie Położniczym św. Elżbiety, gdzie zorganizował pierwszą w Wielkopolsce przychodnię ginekologiczną. W roku 1881 został asystentem w Szpitalu Dziecięcym św. Józefa w Poznaniu (obecnie ul. Bolesława Krysiewicza). Był to czwarty szpital dziecięcy na ziemiach polskich (po Krakowie,. Lwowie i Warszawie), założony w 1877 r. przez doktora Ignacego Zielewicza, ucznia, współpracownika i pierwszego biografa Karola Marcinkowskiego.

Odczuwając nadal potrzebę uzupełniania swojej wiedzy teoretycznej, Heliodor Święcicki w latach 1882–1884 wyjeżdżał kilkakrotnie w celu zdobycia specjalizacji w położnictwie i ginekologii. Pracował pod kierunkiem sławnych profesorów w klinikach niemieckich w Dreźnie (F. Winckel), Erlangen (P. Zweifel), Jenie (B.S. Schultze), Berlinie (C. Schroeder i A. Gusserow) oraz Lipsku (K.S. Credé), nabierając wiedzy praktycznej oraz pracując naukowo. W klinice uniwersyteckiej w Erlangen u prof. P. Zweifela doszedł nawet do stanowiska pierwszego asystenta. Po tych wojażach naukowych w styczniu 1885 r. powrócił na stałe do Poznania, stając się pierwszym w Wielkopolsce lekarzem zajmującym się wyłącznie położnictwem i ginekologią. Przez pewnie czas mieszkał przy ul. Młyńskiej 16, a w roku 1886 zamieszkał przy ul. Berlińskiej 13 (obecnie ul. 27 Grudnia), gdzie w kamienicy czynszowej wynajął mieszkanie. Tu otworzył niewielką klinikę położniczą, liczącą tylko 4 łóżka.

W dniu 3 czerwca 1886 r. ożenił się z hr. Heleną z Dąmbskich (1847–1901), wdową po Gustawie Zaborowskim z Chocimia pod Kaliszem, która wniosła mu w posagu trójkę swoich dzieci oraz dosyć znaczny majątek. Od 17 października 1887 r. Heliodor Święcicki zamieszkał wraz z żoną na drugim piętrze Pałacu Działyńskich przy Starym Rynku 78. Po gruntownym odrestaurowaniu całego piętra, oprócz swojego mieszkania, umieścił w Pałacu Działyńskich klinikę położniczo-ginekologiczną.

Jedna z żyjących wówczas jeszcze córek Tytusa Działyńskiego nie była zadowolona z umieszczenia lecznicy w okazałym, lecz mocno podupadłym pałacu. Powiedziała wtedy, że należałoby zdjąć ze szczytu budynku jego godło, tj. pelikana karmiącego swoje pisklęta, a umieścić tam nowy symbol: bociana.

Po założeniu rodziny nastąpił najszczęśliwszy okres w życiu Heliodora Święcickiego. Powodzenie materialne umożliwiło mu otwarcie salonu w Pałacu Działyńskich, gdzie co dwa tygodnie zbierała się elita poznańskiej inteligencji na czwartkowe wieczory dyskusyjne. W ten sposób narodziły się słynne „czwartki literackie” w Pałacu, a ich tradycja przetrwała do dni dzisiejszych.

Po pewnym czasie Święcicki wynajął II piętro w kamienicy sąsiadującej z Pałacem Działyńskich, aby rozbudować swoją klinikę, która cieszyła się znacznym powodzeniem. W lecznicy bowiem stosował najnowsze osiągnięcia medycyny oraz wykonywał najpoważniejsze operacje ginekologiczne i położnicze, wprowadzając własnego pomysłu aparaty i narzędzia lekarskie. Między innymi w 1888 r. zastosował przenośny aparat do wziewnego znieczulania bólów porodowych za pomocą mieszaniny sprężonego podtlenku azotu i tlenu. Urządzenie to zakupiła firma londyńska „Ash and Sons” i cieszyło się ono dużą popularnością wśród lekarzy położników w całej Europie. W roku 1893 skonstruował i popularyzował tzw. fizjologiczne kleszcze porodowe, o długich rękojeściach, umożliwiające przeprowadzenie główki płodu zgodnie z osią miednicy rodzącej. Święcicki był pierwszym polskim ginekologiem i jednym z pierwszych w Europie, który od 1889 r. stosował w terapii chorób kobiecych i w położnictwie skuteczny antyseptyk – połączenie jodu ze związkami organicznymi (z tymolem; fabryczna nazwa preparatu „Arystol”), zapoczątkowując u nas racjonalną chemioterapię ginekologiczną.

Jako jeden z pierwszych w medycynie światowej (od 1882 r.) prowadził badania histopatologiczne płodów obumarłych. Poza licznymi pracami eksperymentalnymi, ogłoszonymi podczas pobytu za granicą, na uwagę zasługiwały jego późniejsze publikacje dotyczące tzw. kazuistyki. Przeprowadził ósmy w Europie zabieg tzw. cięcia cesarskiego. Należał do pierwszych położników w świecie uznających leczenie rzucawki porodowej cięciem cesarskim za metodę z wyboru. O wysokich kompetencjach zawodowych i naukowych Święcickiego oraz o szacunku, jakim darzył go cały świat lekarski na ziemiach polskich, świadczy trzykrotne wysunięcie jego kandydatury na katedry ginekologii: w 1894 i 1907 r. w Uniwersytecie Jagiellońskim oraz w 1898 r. we Lwowie. Za zasługi naukowe otrzymał w roku 1900 doktorat honoris causa z medycyny na Uniwersytecie Jagiellońskim. Lokalne władze poznańskie w 1899 r. wybrały Święcickiego na stanowisko radcy sanitarnego, a władze pruskie w Berlinie w 1902 r. zamierzały nadać poznańskiemu lekarzowi tytuł profesora – czego zaniechano po uzyskaniu opinii tajnej policji, określającej go jako „zdeklarowanego nacjonalistę polskiego”. Tytuł profesora uzyskał w końcu w 1913 r.

Oprócz praktyki lekarskiej i pracy naukowej zajmował się wówczas Święcicki działalnością charytatywną oraz pracą społeczną. Należał do Towarzystwa św. Wincentego à Paulo, powołanego w Poznaniu dla wspierania (a także m.in. dla leczenia) ubogich. Przez długie lata, podobnie jak kiedyś Karol Marcinkowski, bez żadnego rozgłosu czuwał nad zdrowiem biednych rodzin poznańskich. W publicystyce natomiast często krytykował warunki panujące w placówkach leczniczych Poznania i innych miast w Wielkopolsce. Napisał szereg prac naukowych z różnych dziedzin nauk lekarskich i pokrewnych: z biologii, chemii, embriologii, fizjologii, histologii, anatomii patologicznej, ginekologii oraz z biografistyki i historii medycyny. W 1890 r., tj. 13 lat po uzyskaniu dyplomu lekarza, wydał w Poznaniu zbiór swoich 25 prac naukowych zatytułowany Beiträge zur Physiologie und Gynaecologie. W sumie ogłosił ponad 200 publikacji w językach polskim, angielskim, francuskim i niemieckim. Najsłynniejszą z nich stała się rozprawa pt. O estetyce w medycynie, wydana po raz pierwszy w Poznaniu w roku 1911, ciesząca się wielką popularnością wśród lekarzy, którą wznawiano kilkakrotnie, m.in. w tłumaczeniu na język francuski (Paryż 1912) i na esperanto (Warszawa 1913). Był to wykład Święcickiego, wygłoszony na jednym z ogólnych posiedzeń XI Zjazdu Lekarzy i Przyrodników Polskich w Krakowie w 1911 r. (wcześniej, w roku 1889, usiłował zorganizować w Poznaniu VIII Zjazd Lekarzy i Przyrodników Polskich, ale władze pruskie udaremniły ten zamiar).

Śmierć ukochanej żony Heleny, która zmarła na zapalenie płuc we wrześniu 1901 r., okryła Święcickiego głęboką żałobą i do końca życia nie mógł przeboleć tej straty. Mimo to nie załamał się, poświęcając wiele czasu pracy naukowej i społecznej oraz działalności dobroczynnej. Ograniczył jedynie kontakty towarzyskie i na kilkanaście lat zawiesił spotkania czwartkowe w salonie Pałacu Działyńskich.

Najczynniej udzielał się wówczas w Towarzystwie Przyjaciół Nauk, którego członkiem zwyczajnym został w roku 1879. Należy tutaj przypomnieć, że w latach 1858–1872 członkiem tego towarzystwa był także jego ojciec dr Tadeusz Święcicki, który w grudniu 1865 r. należał do współtwórców Wydziału Lekarskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Wydział ten rozwinął szeroką działalność naukową, a wśród jego członków znalazło się wielu wybitnych lekarzy, mających poważne osiągnięcia medyczne, wygłaszających liczne referaty na posiedzeniach i publikujących prace naukowe (m.in.: Bolesław Wicherkiewicz, słynny okulista, chirurg Tomasz Drobnik, Ludwik Gąsiorowski, historyk medycyny). W gronie tym Heliodor Święcicki mógł pracować naukowo, a informacje o pracach wydziału przesyłał do dwu najpoważniejszych pism medycznych: krakowskiego „Przeglądu Lekarskiego” i warszawskiej „Gazety Lekarskiej”. W latach 1880–1883 Święcicki został sekretarzem Wydziału Lekarskiego TPN, a w latach 1896–1904 pełnił funkcję przewodniczącego tego wydziału. Od grudnia 1888 r. Wydział Lekarski TPN wydawał własny miesięcznik „Nowiny Lekarskie”, wśród którego założycieli obok Wicherkiewicza znaleźli się m.in. Franciszek Chłapowski i Ignacy Zielewicz. Heliodor Święcicki objął redakcję tego periodyku w latach 1896–1897 oraz 1899–1906. W tym okresie nawiązał liczne kontakty z lekarzami pracującymi naukowo i profesorami medycyny we wszystkich trzech zaborach, którzy nadsyłali swoje publikacje do „Nowin Lekarskich”. Obowiązki przewodniczącego Wydziału Lekarskiego w Towarzystwie Przyjaciół Nauk, podjęte w roku 1896, przygotowały Święcickiego do pełnienia następnej funkcji – wiceprezesa TPN w latach 1904–1915, za prezesury ks. bpa Edwarda Likowskiego. W grudniu 1913 r. Święcicki jako wiceprezes TPN zorganizował jubileusz 25-lecia „Nowin Lekarskich” z udziałem około stu lekarzy, w tym licznych gości oraz prelegentów z Krakowa, Lwowa, Warszawy. Odczyty odbywały się w sali posiedzeń Wydziału Lekarskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, istniejącej od roku 1882 na parterze nowo wybudowanego lewego skrzydła gmachu (obecnie w tym miejscu znajduje się księgarnia naukowa). Sala ta, w której mieścił się księgozbiór Wydziału Lekarskiego, została urządzona sumptem Święcickiego. Ufundował w niej półki do książek oraz trzy witraże: największy – według sztychu Oleszczyńskiego – przedstawiał Józefa Strusia przy łożu chorego sułtana Sulejmana II, a dwa boczne – portrety Jędrzeja Śniadeckiego i Karola Marcinkowskiego. Dla uczestników jubileuszu przygotował albumik widoków z Poznania i zestaw rotograwiurowych podobizn słynnych lekarzy, których wizerunki reprodukowane były wcześniej jako dodatek do „Nowin Lekarskich”, w cyklu Album wybitnych lekarzy polskich.

Po śmierci ks. arcybiskupa Edwarda Likowskiego (w lutym 1915 r.) walne zgromadzenie członków w dniu 21 czerwca 1915 r. wybrało Heliodora Święcickiego na prezesa Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu. Nowy prezes reaktywował działalność wszystkich wydziałów TPN, która od momentu wybuchu pierwszej wojny światowej zamierała; jedynie Wydział Lekarski, liczący 150 członków, nie przerywał swoich prac. Wydział ten skupiał polskich lekarzy, nie tylko poznańskich, także pochodzących z Pomorza, wykształconych przeważnie na uniwersytetach niemieckich, m.in. we Wrocławiu, w Berlinie i Grifii.

W roku 1913 założono w Poznaniu Towarzystwo Wykładów Naukowych, na czele którego stanął członek Wydziału Lekarskiego TPN dr Czesław Meissner. W początkach 1918 r. inicjatywę tę rozwinął zarząd TPN z prezesem Święcickim na czele w cykl prelekcji o charakterze wykładów uniwersyteckich, które odbywały się w gmachu Towarzystwa Przyjaciół Nauk, w Muzeum im. Mielżyńskich i które trwały do kwietnia 1919 r.

Z grona działaczy Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, wykładowców i zapewne uczestników tych kursów wyłoniła się myśl, pielęgnowana od dawna w społeczeństwie polskim, założenia uniwersytetu w Poznaniu, a Heliodor Święcicki stanął na czele tzw. Komisji Organizacyjnej Uniwersytetu Polskiego w Poznaniu, nazwanej później Komisją Uniwersytecką. Pierwsze posiedzenie Komisji Organizacyjnej odbyło się w dniu 11 listopada 1918 r., w godzinach popołudniowych, natychmiast po dotarciu do Poznania wiadomości o zakończeniu działań wojennych. Miejscem obrad Komisji Uniwersyteckiej stała się sala posiedzeń Wydziału Lekarskiego TPN. Pozostałymi członkami komisji zostali: Michał Sobeski, filozof pochodzący z Pleszewa; sekretarz Wydziału Historyczno-Literackiego TPN ks. Stanisław Kozierowski, historyk, genealog i językoznawca, urodzony w Trzemesznie, redaktor „Roczników TPN” oraz – najmłodszy w tym gronie – archeolog Józef Kostrzewski, konserwator zbiorów prehistorycznych TPN od roku 1914, któremu powierzono funkcję sekretarza Komisji Uniwersyteckiej.

Zatem wśród pierwszych organizatorów Uniwersytetu Poznańskiego znaleźli się sami Wielkopolanie. Pierwsze wydatki organizacyjne Komisji Uniwersyteckiej pokrywało Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Udało się następnie pozyskać dla sprawy Uniwersytetu przychylność Sejmu Dzielnicowego (wśród delegatów był ks. Stanisław Kozierowski) oraz pomoc finansową Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej, a zwłaszcza Wydziału Oświaty NRL, którym kierował ks. Stanisław Łukomski, ówczesny kanonik Kapituły Metropolitarnej w Poznaniu, później biskup sufragan poznański od 1920 r. (który właśnie za zasługi dla uczelni otrzyma w roku 1926 tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Poznańskiego).

Organizatorzy Uniwersytetu Poznańskiego starali się o pozyskanie jak najlepszej kadry dla nowej uczelni polskiej. W tym celu włączyli się do prac tzw. Komisji Stabilizacyjnej, działającej w początkach lutego 1919 r. w Krakowie, zajmującej się opiniowaniem kandydatur na katedry reorganizowanego wówczas Uniwersytetu Warszawskiego. Na specjalną prośbę Heliodora Święcickiego komisja krakowska zajęła się także kompletowaniem grona profesorskiego dla Wszechnicy Piastowskiej (bo tak brzmiała pierwotna nazwa Uniwersytetu Poznańskiego). W skład Komisji Stabilizacyjnej wchodziło 49 osób, w tym 20 przedstawicieli Uniwersytetu Jagiellońskiego (z prezesem Akademii Umiejętności prof. Kazimierzem Morawskim na czele), 14 przedstawicieli Uniwersytetu Lwowskiego, 7 przedstawicieli Uniwersytetu Warszawskiego oraz 8 „przedstawicieli nauki i znawców szkolnictwa wyższego” – w tej ostatniej grupie znaleźli się – obok Heliodora Święcickiego, także ówczesny minister oświaty Jan Łukasiewicz oraz podsekretarz stanu w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (MWR i OP) – historyk profesor Bronisław Dembiński. Komisja krakowska uwzględniła i opiniowała wszystkie przywiezione do Krakowa wnioski Komisji Organizacyjnej UP. Wprawdzie w lutym 1919 r. uczelnia poznańska (już zatwierdzona 30 stycznia 1919 r. przez Komisariat Naczelnej Rady Ludowej) miała jeszcze charakter dzielnicowy i podlegała NRL, ale z czasem „złączoną będzie z Polską i rząd potwierdzać będzie profesorów”, jak stwierdził minister Łukasiewicz na specjalnym posiedzeniu w sprawie Wszechnicy Poznańskiej, zwołanym w Krakowie przez prof. Adama Wrzoska, przyszłego dziekana Wydziału Lekarskiego WP.

Cały pierwszy kwartał roku 1919 zajęły Heliodorowi Święcickiemu intensywne prace związane z organizacją Uniwersytetu Poznańskiego, wyjazdy do Krakowa i Warszawy, układanie budżetu i starania o fundusze dla uczelni.

Na XX posiedzeniu Komisji Uniwersyteckiej w dniu 5 kwietnia 1919 r. nastąpił wybór Heliodora Święcickiego na pierwszego rektora Uniwersytetu Poznańskiego. Na tym samym zebraniu na wniosek prof. Sobeskiego mianowano Święcickiego profesorem zwyczajnym Wydziału Lekarskiego UP.

Dzień wcześniej, w dniu 4 kwietnia w Sali TPN odbyło się pierwsze posiedzenie tzw. Grona Profesorów Wydziału Filozoficznego (czyli ówczesnej rady wydziału), na którym dziekanem tego wydziału obrano jednogłośnie prof. Michała Sobeskiego. Od końca kwietnia 1919 r. agendy uniwersyteckie przeniosły się z Towarzystwa Przyjaciół Nauk do byłego Zamku Cesarskiego, nazwanego wówczas Collegium Maius.

Pierwsza inauguracja roku akademickiego w Poznaniu w dniu 7 maja 1919 r. odbyła się dokładnie w czterechsetną rocznicę założenia Akademii Lubrańskiego. Tę datę za najwłaściwszą uważał nie tylko rektor Święcicki, ale także i pozostali jego współpracownicy. W momencie otwarcia uniwersytetu w Poznaniu Wydział Filozoficzny posiadał już 20 profesorów, Wydział Lekarski natomiast (in statu mascendi) – tylko jednego, tj. Heliodora Święcickiego. Intensywne prace nad zorganizowaniem tego wydziału, podejmowane zarówno przez rektora, jak i przez prof. Wrzoska, zostały zakończone dopiero jesienią 1920 r. Po uruchomieniu Wydziału Lekarskiego Święcicki wykładał na nim propedeutykę lekarską, a od roku akademickiego 1921/22 – położnictwo i ginekologię. Także dwa pozostałe wydziały – Prawa oraz Rolniczo-Leśny – w maju 1919 r. były jeszcze w stadium organizacji. Jednak już z początkiem roku akademickiego 1919/20 rozpoczęły one swoją działalność.

Heliodor Święcicki był aż sześciokrotnie wybierany na rektora tzw. Wszechnicy Piastowskiej, która w roku 1920 przyjęła nazwę Uniwersytetu Poznańskiego (kadencja I w 1919 r., cztery kolejne roczne kadencje w latach akademickich 1919/20 do 1922/23 oraz ostatni wybór na kadencję 1923/24, przerwaną przez śmierć rektora w dniu 12 października 1923 r.). Świadczy to o jego talentach organizacyjnych, umiejętnościach mediacyjnych oraz wielkim autorytecie. W czasie kolejnych kadencji prorektorami u jego boku byli kolejno: Antoni Danysz, Zdzisław Krygowski, Antoni Peretiatkowicz, Antoni Korczyński, Ludwik Sitowski i Zygmunt Lisowski. Podczas swojego pięcioletniego urzędowania rektor Święcicki zabiegał najpierw o pozyskiwanie pracowników nauki dla nowej uczelni, zdobywał gmachy na siedziby dla poszczególnych wydziałów, czynił starania o budowę nowych obiektów uniwersyteckich (m.in. Collegium Chemicum i Collegium Anatomicum), uczestniczył w setkach posiedzeń organizacyjnych, zabiegał – jednak bezskutecznie – o uruchomienie Wydziału Teologicznego oraz Politechnicznego. Często wyjeżdżał do Warszawy w celu wyjednania funduszy dla uczelni, tam do roku 1920 miał w Ministerstwie WRiOP wielką pomoc ze strony szefa Sekcji Nauki i Szkół Akademickich prof. Adama Wrzoska, który jesienią 1920 r. został pierwszym dziekanem Wydziału Lekarskiego UP. Dążenia prof. Wrzoska do stworzenia na Uniwersytecie Poznańskim nowoczesnego i dobrze wyposażonego (a zatem kosztownego) Wydziału Lekarskiego nie zawsze znajdowały zrozumienie u przedstawicieli innych wydziałów i powodowały z biegiem czasu powstanie opozycji zarówno wobec dziekana, jak i wobec samego rektora. Szczególnie silna opozycja przeciw rektora istniała wówczas na Wydziale Prawno-Ekonomicznym.

Za to młodzież akademicka uwielbiała „swojego Rektora”, dając liczne dowody wdzięczności i serdecznego przywiązania. Niemal równocześnie z inauguracją uczelni zainicjował rektor Święcicki utworzenie „Kuratorium opieki nad młodzieżą akademicką Uniwersytetu Poznańskiego”, którym początkowo kierował, przy współpracy kilku profesorów oraz osób spoza uczelni. Dzięki jego zabiegom uzyskano dla studentów pierwsze domy akademickie od miasta, grunt w Ludwikowie na budowę letniska i uzdrowiska dla studiującej młodzieży, utworzono kuchnię akademicką, zorganizowano fundusz stypendialny oraz ubezpieczono całą młodzież akademicką od nieszczęść, wypadków i choroby, stworzono warunki do rozwoju korporacji akademickich. W 1922 r. rektor Święcicki postanowił przeznaczyć prywatne fundusze na powołanie przy Uniwersytecie stałych kółek dyskusyjnych, mających na celu kształcenie obywatelskie młodzieży, na utworzenie bezprocentowej kasy pożyczkowej dla studentów, na coroczne stypendia na zagraniczne podróże naukowe (dla jednego studenta z każdego wydziału UP), na urządzenie dwóch domów dla studentów na pobyty wakacyjne (nad morzem w Dębkach i w górach) oraz dwóch obiektów sanatoryjnych dla studentek i studentów. Młodzież akademicka wybrała rektora na członka honorowego Bratniej Pomocy.

Ostatnie miesiące życia przeznaczył Heliodor Święcicki na rozsądne i pożyteczne zadysponowanie swoim dosyć znacznym majątkiem, wypracowanym przez długie lata praktyki lekarskiej. Dnia 23 sierpnia 1923 r., będąc już poważnie chory, podpisał akt założenia Fundacji ,,Nauka i Praca”, w którym zapisał cały swój majątek na pomoc materialną dla polskiej młodzieży akademickiej i pracowników nauki oraz na popieranie publikacji prac naukowych, a także na udzielanie zasiłków „niezaopatrzonym wdowom i sierotom po zmarłych profesorach i docentach polskich szkół akademickich”. Za część majątku swojej żony zakupił nadto działki w okolicach Poznania, przeznaczając je na cele społeczne i publiczne, m.in. dla Uniwersytetu Poznańskiego. Założona przez Święcickiego Fundacja „Nauka i Praca”, która odegrała znaczną rolę w popieraniu nauki polskiej w okresie międzywojennym oraz tuż po drugiej wojnie światowej, została zlikwidowana dekretem Rady Państwa z 24 kwietnia 1952 r. i do dnia dzisiejszego nie podjęto żadnych starań o jej restytucję (dawny majątek tej fundacji to Laski i Siemianice w b. pow. Kępno).

Heliodor Święcicki zmarł 12 października 1923 r. w Poznaniu. Został pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu przy ulicy Bukowskiej w Poznaniu. Znamiennym wyrazem uczuć, jakimi darzyła młodzież akademicka rektora Święcickiego, było wydarzenie, które miało miejsce po uroczystościach pogrzebowych w Auli Uniwersyteckiej, kiedy formowano kondukt żałobny. Studenci – wbrew wszelkim obowiązującym konwenansom – siłą wdarli się przed Senat Uniwersytecki i wszelkie oficjalne osobistości, uważając, że powinni iść pierwsi za trumną, jako najbliżsi ukochanego Rektora.

W listopadzie 1946 r. szczątki Heliodora Święcickiego zostały przeniesione na tzw. Skałkę Poznańską, do Grobów Zasłużonych w podziemiach kościoła św. Wojciecha, Szczególny związek młodzieży akademickiej ze Święcickim został uwieczniony na tablicy pamiątkowej umieszczonej na ścianie kościoła św. Wojciecha, gdzie zaznaczono, że spoczywa tu organizator i pierwszy rektor Uniwersytetu Poznańskiego, który „całe swoje serce i majątek oddał młodzieży”.

Bibliografia:

Archiwum PAN, Oddział w Poznaniu, Materiały Heliodora Święcickiego, sygn. P. III – 85. Tamże: A. Wrzosek, Wspomnienia o ludziach. których znałem, z. IV i V (Heliodor Święcicki), Warszawa 1940, rkps.

Banasiewicz M., Czubiński A., Źródła do dziejów Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, t, I: Organizacja i rozwój uczelni od listopada 1918 roku do inauguracji w maju 1919 roku, Poznań 1973, passim.

Karpiński Z., O Wielkopolsce, złocie i dalekich podróżach, pod red. W. Zawadzkiego, Warszawa 1971.

Listy Heliodora Święcickiego do Adama Wrzoska z kwietnia 1919 r., oprac. A. Marciniak, w cyklu: Z korespondencji Wielkopolan, „Przegląd Wielkopolski” 2004, nr 1–2 (63–64), s. 90–95.

Marciniak A., List Bolesława Kapuścińskiego do Heliodora Święcickiego [z 3 lipca 1919 r.], „Przegląd Wielkopolski” 1989, nr 2 (8), s. 58–59.

Ratajski C., Sprawozdanie kuratora Fundacji „Nauka i Praca” imienia Rektora Heliodora Święcickiego, Poznań 1946.

Wrzosek A., Modlitwa jest oddychaniem w Bogu. O modlitewniku Heliodora Święcickiego i jego religijności. Fragmenty, wybór i edycja A. Marciniak, „W drodze” 1994, nr 11 (255), s. 99–107.

Wrzosek A., Wspomnienia o ludziach których znałem, Heliodor Święcicki. Wybór i edycja: A. Marciniak, „Kronika Wielkopolski” 1994, nr 1 (68), s. 79–90.

Maćkowiak Z., Musielak M., Adam Wrzosek. Życie i działalność, Poznań 2000.

Marciniak A., Heliodor Święcicki (1854–1923), [w:] W hołdzie naszym Antenatom. 85 lat Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, red. J. Laskowski i G. Łukomski, Poznań 2004, s, 63–80.

Marciniak A., Heliodor Święcicki (1854–1923), „W drodze” 1994, nr 1 i (255), s. 97–99.

Marciniak A., Twórcy Uniwersytetu w Poznaniu, ,,Życie Uniwersyteckie” nr 3 (71), marzec 1999, s. 8 i 19.

Marciniak R., Prezesi Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Ich myśli i dzieło, Poznań 1998, wyd. PTPN, „Mała Biblioteka” t. 1.

Marciniak R.. Wydział Lekarski Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk (Zarys dziejów), „Kronika Miasta Poznania” 2001, z. 1 „Lekarze”, s. 423–445.

Meissner R., Działalność Heliodora Święcickiego w Towarzystwie Przyjaciół Nauk w Poznaniu, ze szczególnym uwzględnieniem lat 1915–1923, [w:] Heliodor Święcicki (1854–1923) wychowawca i lekarz, Poznań 1984, s. 14–39.

Meissner R., Słomko Z., Pisarski T., Rektor Wszechnicy Piastowskiej. Szkice do portretu Heliodora Święcickiego (1854–1923), Poznań 1987.

Meissner R.K., Święcicki Heliodor (1854–1923), [w:] Słownik biograficzny polskich nauk medycznych XX wieku, t. I, z. 2, Warszawa 1994, s. 109–113.

Meissner R.K., Twórca Uniwersytetu Poznańskiego prof. dr h. c. UJ i UP – Heliodor Święcicki (1854–1923), [w:] Księga pamiątkowa w 80-lecie uniwersyteckiego Wydziału Lekarskiego w Poznaniu, pod red. R. Meissnera, Poznań 2001, s. 60–70.

Stański M., Heliodor Święcicki 1854–1923, Warszawa – Poznań 1983.

Stański M., Heliodor Święcicki, [w:] Wielkopolanie XIX wieku, pod red. W. Jakóbczyka, t. II, Poznań 1969, s. 407–421.

Uniwersytet Poznański w pierwszych latach swojego istnienia (1919, 1919–20, 1920–21, 1921–22, 1922–23) za rektoratu Heliodora Święcickiego. Księga pamiątkowa pod red. A. Wrzoska, Poznań 1924.

 

Anna Marciniak, Roman Meissner

WAŻNE POSTACIE

O. MICHAŁ CZARTORYSKI OP (1897 - 1944)

Źródło: Dominikanie - Warszawa

KS. JAN KANTY PYTEL (1928-2019)

Źródło: Super User

JACEK ŁUCZAK (1934-2019)

Źródło: Super User

STEFAN DĄBROWSKI (1877 - 1947)

Źródło: Wirtualne Muzeum Historii Poznania

O. JAN GÓRA OP (1948 - 2015)

Źródło: Wikipedia

KARD. AUGUST HLOND (1881 - 1949)

Źródło: historia.org.pl

ANTONI TOMASZ JURASZ (1882 - 1961)

Źródło: Maria Prądzyńska-Maślaczyńska

MAKSYMILIAN JACKOWSKI (1815-1905)

Źródło: Wikipedia

ELEONORA KASZNICA (1928 - 2016)

Źródło: Archiwum rodzinne Eleonory Kasznicy

STANISŁAW JÓZEF KASZNICA (1908 - 1948)

Źródło: Instytut Pamięci Narodowej

ZDZISŁAW KRYGOWSKI (1872 - 1955)

Źródło: Stowarzyszenie Rodu Krygowskich

KAROL LIBELT (1807 - 1875)

Źródło: Internetowy Polski Słownik Biograficzny

STANISŁAW W. KASZNICA (1874 - 1958)

Źródło: Archiwum rodzinne

KAROL MARCINKOWSKI (1800 - 1846)

Źródło: Wikipedia

O. KAROL MEISSNER OSB (1927 - 2017)

Źródło: Źródło: Benedyktyni - Lubiń

LEOPOLD RUTKOWSKI (1887 - 1949)

Źródło: Wikipedia

ZYGMUNT SZYMAŃSKI (1871 - 1953)

Źródło: Archiwum rodzinne

KAZIMIERZ SZYMAŃSKI (1909 - 1975)

Źródło: Archiwum rodzinne

JÓZEF TELIGA (1914 - 2007)

Źródło: Antonina Komorowska

LECH TRZECIAKOWSKI (1931 - 2017)

Źródło: epoznan.pl

JACEK WIESIOŁOWSKI (1940 - 2016)

Źródło: Jacek Skibniewski

ZBIGNIEW ZIELIŃSKI (1907 - 1968)

Źródło: Wikipedia