Stanisław Kasznica – ostatni komendant Narodowych Sił Zbrojnych

(1908-1948)  ps.  Służa,  Stanisław,  Stanisław  Wąsal, Bolesławski, Wąsal, Wąsowski,  Przepona,  Maszkowski,  Stanisław  Piotrowski, of.  rez. WP,  ONR-ABC, OP, Grupa Szaniec, SCN, NSZ.

Ur. 25.VII. we Lwowie, syn Stanisława prawnika i Amelii z d. Malewskiej. W 1920 r. rozpoczął naukę w Gimnazjum im. Marcinkowskiego w Poznaniu, zdając  tam maturę w 1927 r. Następnie podjął studia na Wydziale Prawno - Ekonomicznym Uniwersytetu Poznańskiego. Dyplom i tytuł magistra prawa otrzymał w 1933 r. Był  członkiem Korporacji Akademickiej Helionia, Bratniej Pomocy i OWP. W 1934 r. rozpoczął działalność w ONR. Służbę wojskową odbył w Szkole Pchor. Art. Rez. we  Włodzimierzu Wołyńskim i 7 Wielkopolskim Dywizjonie Art. Konnej w Poznaniu. Uczestnik kampanii wrześniowej 1939 r. w stopniu ppor. rez. jako dowódca I plut. 2 baterii 7 DAK. W konspiracji należał do Grupy "Szańca" wywodzącej się ze struktur przedwojennego ONR - ABC. Był członkiem Komisariatu Cywilnego. Po  utworzeniu NSZ był w strukturach SCN szefem Administracji Ogólnej. Od jesieni 1943 r. był członkiem TNRP i Dowództwa NSZ, od  lipca 1944 r. był szefem I oddz.  KG  NSZ - OP (części NSZ nie scalonej z AK), we  wrześniu 1944 r. mianowany komendantem Okręgu VIII (Częstochowa) NSZ. Funkcję tą pełnił do stycznia 1945 r. Był członkiem Rady Politycznej NSZ-OP, Komitetu Wykonawczego OP i Komitetu Politycznego OP. Od  I 1945 do VIII 1945 r. był komendantem Inspektoratu  Zachód NSZ-OP, w skład którego wchodził Okręg Poznań NSZ. W tym czasie współpracował z zastępcą komendanta Obszaru Zachód "Nie". W II 1945 r. przybył do Poznania. Na  terenie Poznania utworzył organizacje wojskową "Armia Polska" oraz strukturę organizacyjną PPN. Na terenie Poznania korzystał z kilku lokali konspiracyjnych, m.in.: na ul. Grottgera 2 m. 3, Asnyka 1 m.3 oraz w Krosinku k. Mosiny. W sierpniu 1945 r. wszedł w skład Rady Inspektorów. W tym miesiącu zostaje p.o. komendanta NSZ. Od VI 1945 r. był  szefem  wywiadu  OP. Na przełomie 1945/1946 r. wraz z grupą NSZ - OP wszedł w skład NZW. Członkowie  aparatu bezpieczeństwa kilkakrotnie próbowali go aresztować. Rozkaz zatrzymania podpisał kpt. Roman Wysocki. Aresztowany 15.II.1947 r. w Zakopanem przez  funkcjonariuszy departamentu III MBP. Torturowany w śledztwie, sądzony w dniach od 11.II. do 2.III. 1948 r. przez WSR w Warszawie i skazany na karę śmierci. Stracony  12.V.  w  Warszawie. Ożeniony z Reginą z d. Niedźwiałowską. Dzieci: Zofia. Odznaczenia: Krzyż Walecznych dwukrotnie, Krzyż Virtuti Militari 5 kl., Krzyż  Narodowego Czynu Zbrojnego, Krzyż Wielki OOP (pośmiertnie). Zbiory rodzinne p. Zofii Bartczak z Oleśnicy, Zbiory rodzinne p. Eleonory Kasznica z Warszawy,  Kaczmarek Zygmunt "Kasznica Stanisław" mps.

Autor życiorysu: Rafał Sierchuła